تیتراسیون چیست

تیتراسیون یکی از فرآیندهای بسیار معروف در علم شیمی و علوم آزمایشگاهی است. در مقاله پیش رو به معرفی این فرآینده و کاربردهای آن در شیمی و علوم آزمایشگاهی خواهیم پرداخت.

فرآیند تیتراسیون، تیتر کردن یا تیترامتری نیز نامیده می شود. این فرآیند برای تعیین غلظت یک محلول مجهول با روش های مختلف آزمایشگاهی است. این فرآیند در شیمی تجزیه کاربرد دارد و غلظت محلول را با مقادیر کمی مشخص می کند. در این فرآیند یک واکنش گر که معمولا با نام تیترانت شناخته می شود، ذره ذره به محلول اضافه می شود. از روی واکنش تیترانت و محلول، میتوان مقدار واکنش دهنده ها را درون محلول تعیین کرد.

در این فرآیند، یک محلول واکنش گر وجود دارد که به صورت یک محلول استاندارد است. با اضافه شدن این محلول تیترانت به محلول مجهول، واکنش پیش می رود تا زمانی که در حجم خاصی، واکنش تمام می شود. این نقطه، نقطه هم ارزی نام دارد.

فرآیند تیتر کردن

در عمل تیتر کردن، محلول استاندارد(تیترانت) را با استفاده از یک بورت به محلول مجهول اضافه می کنند. این فرآیند تا زمانی که واکنش شیمیایی بین محلول استاندارد و تیترشونده تمام شود، ادامه دارد. در ادامه با استفاده از غلظت محلول استاندارد و حجم استفاده شده در تیتراسیون، غلظت و میزان ماده موجود در محلول مجهول اندازه گیری می شود.

به محلولی که غلظت آن باید مشخص شود، آنالیت یا نمونه گفته می شود.

نقطه ی هم ارزی(نقطه ی اکی والان): نقطه ایست که در آن مقدار کافی از تیترانت برای خنثی سازی کامل محلول نمونه افزوده شده است.

شناساگر: شناساگر معمولا ماده ای رنگی است که در زمانی که واکنش بین تیترانت و نمونه(آنالیت) پایان یابد، با تغییر رنگ آن می توانیم متوجه اتمام واکنش دهنده ها باشیم.

انواع تیتراسیون

تیتراسیون انواع مختلفی دارد که بر اثر واکنش های مختلف، فرآیند تیتراسیون و اندازه گیری غلظت محلول انجام می شود. در ادامه به برخی از روش های معروف آن اشاره خواهد شد.

کمپلکسومتری

در این روی اغلب یون های فلزی با یک معرف واکنش می دهند. عمدتا معرف مورد استفاده در این فرآیند دی سدیم اتیلن دی آمین تترااستات (EDTA) است.

واکنش های اکسایش-کاهش

در این روش ها، فرآیند تیتراسیون با استفاده از واکنش اکسایش-کاهش انجام می شود. معمولا در این حالت بدلیل رنگی بودن واکنش دهنده ها، نیازی به افزودن شناساگر وجود ندارد.

روش رسوبی

این روش برای تعیین مقدار عناصر کاربرد دارد. در این فرآینده ها معمولا محصول واکنش رسوب خواهد کرد.

کاربردهای تیتراسیون

از آنجایی که تیتراسیون یک فرآیند شیمی تجزیه است و برای اندازه گیری استفاده میشود، در بسیاری از کاربردهایی که نیاز به اندازه گیری یک غلظت وجود دارد، از این فرآیند استفاده می شود. از این کاربردها می توان به انواع آزمایش های شیمی، آزمایشگاه های تشخیص طبی، داروسازی، آب و فاضلاب، داروسازی و صنایع غذایی کاربرد دارد.